Przez cały miesiąc maj zapraszamy na nabożeństwa majowe. Podczas tych nabożeństw, odprawianych ku czci Matki Bożej, odmawiana jest lub śpiewana „Litania Loretańska”.
Jaka jest geneza i znaczenie litanii?
Pochodzi od greckiego słowa „litaneia” i łacińskiego „litania”. Oznacza modlitwę błagalną, odmawianą prywatnie lub publicznie, skierowaną bezpośrednio do Boga [poszczególnych osób Boskich] lub za wstawiennictwem Maryi czy świętych. Składa się z krótkich wezwań [błagalnych próśb] odmawianych na przemian przez prowadzącego i wiernych. Litania jest nie tylko wołaniem o pomoc, ale także oddaniem czci Bogu, Maryi oraz świętym, gdyż podkreśla ich przymioty i tytuły. Do 1601 roku znanych było około sześćdziesięciu litanii, z których większość została uznana za błędne. Obecnie publicznie można odmawiać sześć: do Najdroższej Krwi Chrystusa Pana, do Najświętszego Imienia Jezus, do Najświętszego Serca Pana Jezusa, Loretańską, do Świętego Józefa, do Wszystkich Świętych.
Dlaczego „loretańska”?
Nazwa pochodzi od włoskiego miasta Loreto, gdzie w sanktuarium maryjnym, istniejącym od końca XII wieku, litania ta odmawiana jest publicznie od 1531 roku.
Jak powstała „Litania loretańska”?
To, że odmawiano ją w Loreto, nie oznacza, że tam powstała [została napisana]. Śpiewali ją w różnych formach pielgrzymi przybywający do sanktuarium, dodając wciąż nowe wezwania. Jest dziełem wielu anonimowych i nieznanych autorów. Jedna z teorii mówi o tym, że powstała w Paryżu lub jego okolicach w latach 1150-1200. Po raz pierwszy tekst „Litanii loretańskiej” opublikowano w 1558 roku w Dillingen, dzięki staraniom Piotra Kanizjusza, propagatora kultu maryjnego. Pierwszą znaną melodię do jej tekstu skomponował dyrygent chóru w Loreto – Constanzo Porta w 1576 roku. Pierwotny test powstał w języku łacińskim, który obowiązywał wtedy w Kościele.
Skąd nazwa Loreto?
Loreto to miasto na wybrzeżu Morza Adriatyckiego, niedaleko Ancony, liczące ponad 12 tys. mieszkańców. Na miejscowym cmentarzu spoczywa 1080 polskich żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej. Żołnierze z 2. Korpusu Armii Polskiej zdobyli miasto w 1944 roku i uratowali podczas pożaru bazylikę. Loreto było pierwotnie bezludnym wzgórzem porośniętym wawrzynowym gajem, którego właścicielką była zamożna kobieta o imieniu Laureta. W języku łacińskim wawrzyn to „laurea” lub „laurus”. Od tych słów powstała uproszczona ludowa forma „Loreto”, najpierw jako nazwa wzgórza i gaju, a następnie miasta.
Sanktuarium i legenda
Od końca XII wieku Loreto jest maryjnym sanktuarium i ośrodkiem pielgrzymkowym. W 1204 roku do miasta przeniesiono z Trsatu [Tersatto] w Dalmacji cudowny obraz Matki Bożej, według legendy namalowany przez świętego Łukasza Ewangelistę. Obecnie głównym przedmiotem kultu w sanktuarium jest dom, w którym mieszkała Maryja [nazywany „Domkiem Nazaretańskim”, „Domkiem Matki Bożej” lub „Świętym Domkiem”], a także znajdująca się w nim cudowna figura Matki Bożej Loretańskiej. Dom miał zostać przeniesiony z Nazaretu do Loreto w 1294 roku. Pytanie o jego autentyczność ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Tych pierwszych reprezentuje Bożena Fabiani, która podaje fakty świadczące o jego autentyczności. Przeciwnicy opierają się na badaniach franciszkanina Prospera Vianda, który stwierdził, że nie może to być oryginalny dom z Nazaretu. Od końca XV wieku „Święty Domek” [wł. „Sancta Casa”] znajduje się we wnętrzu zbudowanej nad nim bazyliki. W 1375 roku papież Grzegorz XIII z odwiedzeniem sanktuarium połączył możliwość uzyskania odpustu, a w roku 1389 papież Bonifacy IX ogłosił Loreto miejscem cudownym. Do sanktuarium pielgrzymowali również papieże, między innymi Jan XXIII przed rozpoczęciem Soboru Watykańskiego II, a także pięciokrotnie Jan Paweł II [ostatni raz w 2004 roku]. W 2007 roku Loreto odwiedził Benedykt XVI, podczas ogólnokrajowego spotkania młodzieży włoskiej.
Rozwój „Litanii loretańskiej”
Pierwszym papieżem, który nawiązał do „Litanii loretańskiej” był Sykstus V. Wspomina o niej w bulli „Redituri” z 1587 roku. Jej odmówienie połączył z dwustu dniami odpustu, zalecając, by odmawiano ją również w Kurii Rzymskiej. W roku 1631 Święta Kongregacja Obrzędów zakazała dokonywania w niej jakichkolwiek zmian bez jej zgody. Litanię oficjalnie zatwierdził [zezwolił na jej publiczne odmawianie w całym Kościele] papież Benedykt XIV [1744-1758]. Była to wtedy jedyna litania maryjna, która uzyskała aprobatę Stolicy Apostolskiej. Jej wezwania formowały się przez wieki, za każdym razem oficjalnie zatwierdzane przez Kościół. Najmłodszym wezwaniem jest tytuł „Królowo Rodzin”, dodany w 1995 roku. Jej rozpowszechnienie zawdzięczamy pielgrzymom, którzy przybywając do sanktuarium w Loreto, zapisywali tekst litanii, odmawiając ją później w swoich parafiach. Zasługi w propagowaniu „Litanii loretańskiej” mają jezuici, którzy uczyli tej modlitwy podczas nabożeństw w swoich szkołach, prowadzonych misjach i kongregacjach mariańskich.
„Zmiłuj się nad nami” czy „módl się za nami”?
Pierwsze wezwania „Litanii loretańskiej” skierowane są do poszczególnych Osób Trójcy Świętej. Odpowiedzią na każde z nich są słowa: „Zmiłuj się nad nami”, gdyż Bóg, będąc istotą najwyższą, nie ma do kogo wznosić swoich próśb. Może jedynie „zmiłować się nad nami”, czyli zaradzić naszym problemom lub przebaczyć nam grzechy. W następnych wezwaniach kierowanych do Matki Bożej mówimy: „Módl się za nami”, bo Maryja, nie będąc Bogiem, nie może niczego uczynić sama z siebie; może jedynie modlić się do Boga [prosić Go] w naszych intencjach.
